Orhan Koloğlu’nun yazdığı “Tarih Boyunca Aşk” kitabındaki “Harem Oyunu” isimli kısım, Batı’nın hareme olan ilgisini Pierre Loti örneğinde anlatıyor. “Metres Batı’nın, harem Doğu’nun cinsel hayat için bulduğu formüldür” diyor Koloğlu.
“Bu yüzyılın başlarına kadar Avrupa’da en büyük ilgiyi gören romanlar, sultanın haremine girip bayan kaçıran Batılı maceraseverlere aittir. Bu kıssaların hepsi hayal eseriydi” diye yazan Koloğlu, bu kıssalardan beslenenlerin Doğu’da olanlardan çok, olmasını istediklerini gördüğünü söylüyor.
PİYER LOTİ: DOĞULU ÜZERE YAŞADIM İDDİASI
Doğu’da bir Doğulu üzere yaşadığını ve yaşayıp gördüklerini yapıtlarına naklettiğini ısrarla tekrarlayan bir isim: Piyer Loti. Koloğlu, Loti’nin Selanik Limanı’ndaki bir Fransız harp gemisinde otururken (1876) bir cumbanın kafesleri gerisinde kendisi için çarpan bir kalbin bulunduğuna kendisini güzelce inandırdığını yazıyor. Sonuç olarak, “Aziyade” romanı bu hayallerin içinden çıkmış. “Zengin, birkaç karılı Abidin Efendi’nin 16-17 yaşlarındaki odalığı Aziyade, vakit zaman konutundan kaçmakta, limanda daha çok yüzen bir yatağı andıran kayığında sevgilisiyle (ki bu kişi Loti’nin kendisidir) beğenilen saatler geçirmektedir.” Romanın bir özeti olarak verilen bu kıssa, Loti’nin İstanbul’da gezip gördüğü Eyüp’te de devam ediyor.
KENDİ YAŞADIĞI SEMTLERDE AŞKINI HAYAL EDİYOR
Bu aşk, Abidin Efendi’nin İstanbul’a gitmesiyle devam eder. Genç subay Eyüp’te bir konut tutmuştur ve burada büyük aşkı Aziyade ile buluşmaya başlar. Bir gün Loti’nin gemisi memleketine döner. Genç bayan bu ayrılığa dayanamaz ve ölür. Öykü bu ya, Loti vefat haberini alınca geri döner ve Osmanlı ordusuna girer. Kars önlerinde bir savaşta ölür…
TÜRK DOSTU ANCAK HAYALPEREST: AZİYADE’Yİ GERÇEK ZANNETTİ
Orhan Koloğlu öyküyü anlattıktan sonra şunları yazıyor: “Loti’ye hürmet gerekebilir, lakin yapıtının doğruluk derecesini tartışmamıza pürüz olmayacaktır olağan ki. Loti, hayatının sonuna kadar Aziyade’nin gerçek bir kişi, uğruna acı çekmiş ve ölmüş bir bayan olduğunda ısrar etmiştir. Bu ısrarda, erkeklik gururu kadar, kendi memleketinde isim yapmak dileği ve özgünlüğünün de rolü bulunabilir.”
İKİNCİ ROMANI: HAYALPEREST LOTİ’Yİ TONGAYA DÜŞÜREN KADINLAR
Loti’nin ikinci romanı “Les Désenchantées” (Bezginler), İstanbul’da haremde yaşadığına inandığı olaylara dayandığını tez etmektedir. Roman, harem hayatının kültürlü bayanlar için çekilmez olduğunu anlatır. Loti’nin hayalinde üç genç bayan, haremde içlerini dökmek için Fransız sefarethanesindeki bir memurla dostluk kurar. Bu memur alışılmış ki Pierre Loti’dir. İçlerinden biri memura aşık olur. Memur memleketine çağrılır ve padişah bayanın eski kocasıyla tekrar evlenmesini emreder. Sevgilisine uzun bir mektup yazan bu harem bayanı, zehir içerek intihar eder. Romandaki üç bayan, Aziyade’nin tersine gerçekte yaşamıştır. Lakin ortada bir aldatmaca kelam bahsidir; Loti’nin romanında ileri sürdüğü tüm olayları bayanlar kendileri uydurmuş ve müellifle dalga geçtikleri ortaya çıkmıştır. Pekala, kıssanın aslı neydi?
SÜVARİ OLARAK GELDİĞİ İSTANBUL’DA TANIŞMIŞLAR
Orhan Koloğlu kitabında bu olayı şöyle anlatıyor: “1903 yılında Loti, Fransız sefareti buyruğundaki bir harp gemisinin süvarisi olarak İstanbul’a gelir. Bir gün üç bayan kendisini ziyaret eder ve haremlerdeki dayanılmaz hayata karşı savaş açmasını ister. Loti’nin Fransa’ya dönüşünden sonra da mektuplaşmalar devam eder. Bir gün, Canan isimli bayan son bir mektup gönderir: ‘Seni seviyorum. Ancak padişah beni aldatan kocama varmamı emretti. Artık yaşayamam, zehir içtim ölüyorum’. Loti bu aşk kıssasına o denli inanmıştır ki, mektuplardaki tek bir kusur bile yapmayan harika Fransızcalarından bayanların milliyetini araştırmak aklına bile gelmemiştir.” Yıllar sonra, olayın aslı gazetelere yansımış. Bayanlardan birinin Fransız, öteki ikisinin Osmanlı hizmetine girmiş bir İsviçrelinin kızları olduğu ortaya çıkmıştır. Koloğlu, “Gerçeği öğrendikten sonra bile Loti, hoş, asil, güçlü bir Türk bayanının uğruna hayatına son verdiği kıssasından vazgeçmemiştir” diye yazıyor.
Bu haberi, Orhan Koloğlu’nun yeğeni ve Odatv Danışmanı Sina Koloğlu kitaptan derlemiştir.