Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın Siemens şirketinin Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) için gerekli modülleri geciktirmesinin projeyi aksattığını açıklamasına Almanya merkezli şirketten cevap geldi.
Santralin değerli tedarikçilerinden biri olan Siemens Energy, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, birtakım ekipmanları uzun mühlet evvel teslim ettiklerini vurgularken yaklaşık bir yıldır Akkuyu için öngörülen teslimatların yapılamadığını, zira şirkete gerekli ihracat ve gümrük müsaadelerinin verilmediğini kaydetti. Siemens Energy sözcüsü, “Elbette biz de şirket olarak ihracata yönelik kurallara uymakla yükümlüyüz” diyerek federal hükümete işaret etti.
Bakan Bayraktar, Anadolu Ajansı’na verdiği demeçte teslimattaki gecikmenin projeyi birkaç ay geciktirme tesiri yarattığını vurgulayarak bunun bir kaşılığı olması gerektiğini belirtmişti.
Almanya’da ihracat müsaadelerini Federal İktisat ve İklim Müdafaa Bakanlığı’na bağlı İktisat ve İhracat Denetimi Dairesi veriyor. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırarak savaş başlatmasının akabinde Rus özel ve hukukî bireylerle temaslı ihracatlar sıkı kontrole tabi tutuluyor.
Öte yandan Siemens Energy, DW Türkçe’nin, şimdiye dek hangi ekipmanların teslimatının yapılıp hangilerinin yapılamadığı, ihracat müsaadesi verilmemesinin nedenleri ve bunun Rusya’ya yönelik yaptırımlarla bağına ait sorularına karşılık vermekten kaçındı.
Şirket sözcüsünün yazılı karşılığında, “Yönelttiğiniz ayrıntılı sorulara maalesef karşılık veremiyoruz. (…) Bir güç santrali güvenlik açısından önemli bir altyapıyı oluşturduğundan tedarikçi olarak bizler sipariş edilen hangi modül ve ekipmanları teslim ettiğimize, nelerin eksik kaldığına dair bilgi veremeyiz” tabirleri yer aldı.
BAKAN BAYRAKTAR: TÜRKİYE ZARAR GÖRÜYOR
Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, Çarşamba günkü açıklamasında “Siemens’in şimdi depolarında beklettiği teslim etmesi gereken nükleer ada ile ilgili ekipman var. Elektriğin iletimini sağlayan, şant alanında kullanılan ekipmanlar. İnşaatı yavaşlatma tesiri var maalesef. Birkaç ay geciktirme tesiri olabilecek bir şey” diye konuştu.
Enerji Bakanlığından geçen yıl yapılan açıklamada ise 29 Ekim 2024 tarihinde Akkuyu’daki dört reaktörden birincisinin devreye girmesinin hedeflendiği belirtilmişti.
Bakan Bayraktar, önceki gün yaptığı açıklamada ise kelam konusu reaktörün inşaatının yüzde 90 oranında tamamlandığını duyurarak yaşanan gecikmeden de Siemens Energy şirketini sorumlu tuttu.
Bayraktar, tedarikçi Siemens Energy’nin gecikmeyle ilgili izahat da sağlayamadığını vurgulayarak Almanya’ya yaptıkları taahhütlere karşın teslimat müsaadesi çıkmamış olmasına reaksiyon gösterdi:
“Bu hususta firmanın kesinlikle bir bedel ödemesi lazım. Bilhassa Türkiye piyasasında bu kadar güçlü bir varlığı olan bir firmanın, yani burada maksat Rusya’ya yaptırım uygulamaksa, bundan etkilenen önemli manada Türkiye de var. Burada Türkiye ziyan görüyor. Türkiye’deki proje ziyan görüyor. Bu ekipmanın Türkiye’de kullanılacağına dair her türlü garanti verilmiş durumda.”
Bakan, yaşanan sorunun arkasındaki nedenin siyasi olduğu eleştirisini de getirip Rusya’nın ticaret yaptığı başka ülkelere dikkat çekti. “Batılı ülkeler de var, Doğu’da da ülkeler var. O ülkeler de o vakit Rusya’nın gelir kazanmasına katkı sağlıyorlar. O vakit o ülkelerle de Almanya’nın bütün ticaretini kesmesi lazım. Örneğin Hindistan’la hiç ticari faaliyet yapmaması lazım” diyen Bakan Bayraktar, Berlin’nin izlediği siyasetin tutarsız olduğunu kaydetti.
RUSYA’YA BAĞIMLILIK VE GARANTİ
Akkuyu NGS, dünyada “Yap-Sahip Ol-İşlet” modeline nazaran gerçekleştirilen birinci nükleer güç santrali projesi olma niteliğini taşıyor.
Türkiye’nin birinci nükleer güç santrali olarak lanse edilen santralin yüzde 100 payı Rus devlet şirketi Rosatom’a ilişkin.
Bu nedenle santral Türkiye’nin güçte siyasal olarak Rusya’ya bağımlılığını artıracağı konusunda uzun vakittir eleştiriliyor.
Türkiye, 2010 yılında Rusya’yla yaptığı mutabakat gereği 15 yıl boyunca Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nde üretilecek elektriğin yüzde 50’sini, kilovat saatini 12.35 cent’ten alma garantisi verdi. Üretim 15 yılda 285 milyar kilovatsaati bulacak. Bu elektrik karşılığında Rusya’ya toplam 35,2 milyar dolar ödeyecek. Bu sayı bugünkü dolar kuruyla yaklaşık 1 trilyon 195 milyar liraya denk geliyor.
Rosatom’la yapılan muahedeye nazaran atıkların bertaraf edilmesini de Türkiye üstlendi. Çıkartılan plütonyum Rusya’da kalacak. Nükleer atık ise Türkiye’ye geri gönderilecek.
RUSYA’YA YÖNELİK 14 YAPTIRIM PAKETİ VAR
Avrupa Birliği, Ukrayna’ya savaş başlatan Rusya’ya yönelik, şimdiye dek petrolden sıvı gaza, elmastan güç ve teknolojiye pek çok alanı kapsayan 14 yaptırım paketini kabul etti.
Alman şirketi Siemens Energy’nin bu yaptırımlar kapsamında mı Rus devlet şirketi Rosatom’a ilişkin olan Akkuyu’ya teslimatlarını yapamadığı ise belgisiz.
EKİPMANLAR ÇİN’DEN GELECEK
Bu ortada Bakan Bayraktar’a göre Siemens Energy’nin Türkiye’ye teslim etmediği ekipmanlar nedeniyle projede birkaç aylık bir gecikme kelam konusu olsa da gerekli gereçler için Alman eserlerine alternatifler bulundu bile.
Bakan, “Yapımı üstlenmiş olan Rus şirket Rosatom, bu eserle alakalı alternatif siparişini Çin’e vermiş durumda. Eser oradan gelecek. Bu vazgeçilmez bir eser değil. Ancak önemli manada gecikmeye sebebiyet verdiği için de bununla alakalı kesinlikle bir karşılığı olacaktır” diyerek Siemens Energy’ye mümkün yaptırımlara işaret etti, lakin ayrıntı vermedi.
Newsweek’in Rus haber ajansı TASS’a dayandırdığı habere nazaran ise Rosatom’un Genel Yöneticisi Alexey Likhachev, Temmuz ayında yaptığı bir açıklamada, Akkuyu’daki gecikmeden Amerikalıları sorumlu tutarak, “25 milyar dolarlık proje için öngördüğümüz paraya el koydular” sözlerini kullanmıştı.
İLK REAKTÖR İŞLETME MÜSAADESİNİ ALDI
Her biri 1200 MW gücünde dört reaktörden oluşması planlanan 4800 MW gücündeki Akkuyu NGS’nin temeli 2018 yılında atıldı.
Her ne kadar birinci reaktörün Cumhuriyetin 100. yılı olan 2023’te devreye alınacağı AKP yetkililerince dillendirilmiş de olsa bu gerçekleşmedi.
Santral, inşaatı devam ederken, Mayıs 2023’te Rusya’dan birinci nükleer yakıtın getirilmesiyle “nükleer tesis” statüsü kazandı. Aralık 2023’te ise birinci reaktöre işletme müsaadesi verildi. Şirket yetkililerinin açıklamalarına nazaran santralin birinci reaktörünün 2025 yahut 2026 yılında devreye alınması planlanıyor.
ÇEVRESEL RİSKLERE AİT TARTIŞMALAR
Akkuyu NGS’nin neden olacağı çevresel risklere ait tartışmalar da uzun yıllardır sürüyor. Etraf ve iklim konusunda çalışan uzmanlar, Kuzey Anadolu Ecemiş etkin fay çizgisi uzantısında bulunan santralin zelzele riskiyle karşı karşıya olduğuna işaret ediyor.
Diğer yandan santralin soğutma suyunun, global ısınma tesiriyle sıcaklığı yükselen Akdeniz’den alınacak olması da yalnızca Türkiye için değil tüm Akdeniz havzasında ülkeler için risk olarak görülüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da temmuz ayında Washington’da düzenlenen NATO’nun 75. yıl dönümü kutlamaları çerçevesindeki temaslarında, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile görüşmüş, Akkuyu’da yaşanan kahra dair Siemens’in teslimat yükümlülüğünü hatırlattığını açıklamıştı.