Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Avrupa’ya doğalgaz akışını azalması ve talepteki daralma nedeniyle global gaz piyasalarındaki sıkışıklığın önümüzdeki yıl da devam edeceği öngörülüyor.
Uluslararası Güç Ajansının (IEA) 4. Çeyrek 2022 Gaz Piyasası Raporu’na nazaran, Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışının düşürmesi piyasalarda fiyatları rekor düzeylere çıkarırken, ticaret yollarını değiştirdi ve gelişmekte olan ülkelerde yakıt kısıtlarına neden oldu.
KÖMÜR VE PETROLE YÖNELDİLER
Avrupa’da doğalgaz ve Asya’daki sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) fiyatlarının yılın üçüncü çeyreğinde yeni rekorlar kırması doğalgaz talebini düşürdü ve elektrik üretiminde kömür ve petrol üzere yakıtların kullanılmasına yol açtı. Birtakım gelişmekte olan ülkelerde ise yüksek fiyatlar nedeniyle elektrik kesintileri meydana geldi.
Bu yılın ocak-ağustos periyodunda Avrupa’nın doğalgaz talebi 2021’in tıpkı devrine nazaran yüzde 10 azalırken, endüstrideki talep de yüzde 15 düşüş gösterdi.
Avrupa, Rus gazındaki kesintiyi LNG ithalatını artırarak ve Norveç ile alternatif kaynaklardan boru gazı alarak dengeledi. Avrupa’nın LNG talebi yılın 8 aylık periyodunda bir evvelki yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 65 artarken, bu artış Asya Pasifik bölgesindeki LNG tedarikinin azalmasına yol açtı.
Hindistan ve Güney Kore’de de talep daraldı, Çin ve Japonya’da doğalgaz talebi değişmedi. ABD’nin doğalgaz fiyatları ise bilhassa yaz devrinde elektrik talebindeki artış nedeniyle 2008’den beri en yüksek düzeyini gördü.
LNG TALEBİNDEKİ ARTIŞ ASYA’NIN ARZ SEÇENEKLERİNİ KISITLIYOR
Arz kısıtları ve yüksek fiyatların tesiriyle global doğalgaz tüketiminin bu yıl yüzde 0,8 azalması bekleniyor. Avrupa’nın gaz talebindeki yüzde 10’luk düşüş ve Asya Pasifik bölgesinde talebin durağan seyretmesi, global gaz tüketiminde belirleyici rol oynuyor.
Küresel doğalgaz talebinin 2023’te ise yüzde 0,4 büyüyeceği, piyasalardaki sıkışıklığın gelecek yıl da devam edeceği öngörülüyor. Buna karşın talebe ait büyüme öngörüsü Rusya’nın gaz akışı konusundaki hali ve devam eden yüksek fiyatların ekonomik tesirleri nedeniyle belirsizliğini koruyor.
Bu yıl Avrupa’nın LNG ithalatının 60 milyar metreküp artacağı varsayım ediliyor. Bu sayının, geçen yıl global LNG ihracat kapasitesindeki artışın iki katından fazla olması dikkati çekiyor. Yüksek talep sonucu LNG tedarikinde de oluşan kısıtlar nedeniyle Asya’nın LNG ithalatının bu yıl 2021’e nazaran düşük kalması bekleniyor.
KIŞ, GAZ TASARRUFU OLMADAN SIKINTI GEÇEBİLİR
Raporda, Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını 1 Kasım prestijiyle büsbütün kesmesi halinde Avrupa Birliği (AB) gaz piyasasının nasıl etkileneceğine ait yapılan tahlile nazaran, doğalgaz talebi azaltılmadan ve Rus gaz tedarikinin büsbütün kesilmesi durumunda, AB gaz depolarındaki doluluğun Şubat 2023’te yüzde 20’nin altına inebileceği öngörülüyor. Bu oran LNG ithalatının düşük seyretmesi halinde yüzde 5’e kadar gerileyebilir.
Depolardaki doluluğun bu düzeye düşmesinin tedarik kesinti riskini artırma riski bulunuyor.
LNG akışı düşük seyretse bile, kış periyodu boyunca doğalgaz talebinin son 5 yıl ortalamasına nazaran yüzde 9 azaltılmasının depolardaki doluluğu yüzde 25’in üzerinde tutacağı hesaplanırken, talebin son 5 yıl ortalamasına nazaran yüzde 13 azaltılmasının bu oranı yüzde 33’ün üzerine çıkarabileceği iddia ediliyor.
Bu nedenle, ısınma dönemi boyunca talebi düşürecek tasarruf tedbirlerinin alınması, depolardan gaz çekişini en aza indirmek ve tedariki kâfi düzeyde tutmak açısından kritik kıymette bulunuyor.
IEA Güç Piyasaları ve Güvenliği Yöneticisi Keisuke Sadamori, rapora ait değerlendirmesinde, Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını azaltmasının yalnızca Avrupa’ya değil tüm tüketicilere ve ekonomilere ziyan verdiğini belirterek, “Küresel gaz piyasalarına ait öngörümüz bulutlu olmaya devam ediyor. Tüm işaretler, 2023’te piyasalarının çok sıkışık seyredeceğini gösteriyor” tabirlerini kullandı.